როგორ დავმალოთ ბირთვული რაკეტა - ამერიკული გამოცდილება

სანამ სტატიას წაიკითხავთ, გთხოვთ გადახვიდეთ მითითებულ ბმულზე (ყავისფრად მონიშნული ტექსტი) და მოიწონოთ ჩვენი სამხედრო თემატიკის გევრდი - No Man's Land

................................................................................................................................................................................

მსოფლიოში ერთადერთი სარკინიგზო სტარტის საკონტინენტთაშორისო ბალისტიკური სარაკეტო კომპლექსი 15П961 «Мо́лодец» РТ-23 УТТХ

სტრატეგიული ბირთვული იარაღი - ეს საკმაოდ მნიშნელოვანი რამეა, განსაკუთრებით ომის დროს. და რა თქმა უნდა ის რაც შეიძლება კარგად უნდა დაიმალოს. შეიძლება დაცვაზე გააკეთო აქცენტი - გამშვები ჭა რაც შეიძლება ღრმად ჩაფლა მიწაში, ან წყალქვეშ დამალო. ასევე შეგიძლია მობილურობაზე გააკეთო აქცენტი - ასწავლო რაკეტებს სწრაფად სიარული და დარტყმის ადგილიდან გაშორება. თუმცა ყველაზე მარტივია ის დამალო - მაგრამ როგორ უნდა გააკეთო ეს?

მშვიდობიანი სატვირთო

ცივი ომის დასაწყისში შენიღბვაზე სერიოზულად არავინ არ ფიქრობდა.უზარმაზარ ბომბდამშენ უზარმაზარი აეროდრომი ესაჭიროება და ამიტომაც მისი სრულფასოვანი დამალვა არ გამოვიდოდა. მაგრამ რაკეტების გამოჩენასთან ერთად სიტუაცია შეიცვალა. ძალიან მალე ისინი საიდუმლო განთავსებისთვის საკმაოდ კომპაქტურები გახდნენ, განსაკუთრებით თუ სროლის მანძილს შეუმცირებდით. წყალქვეშა ნავებისთვის განკუთვნილი ბალისტიკური რაკეტა UGM-27 Polaris-ი, უპრობლემოდ თავსდებოდა სატვირთოზე, რამაც ამერიკელი სამხედროები საინტერესო იდეამდე მიიყვანა.

და ყველაფერი სათამაშო სატვირთოს მოდელიდან დაიწყო, რომლის დახმარებითაც ინჟინრებმა ხელმძღვანელობას დაუმტკიცეს, რომ რაკეტა მისაბმელში ჩაეტეოდა

რაკეტების სსრკ-ს საზღვართან ახლოს განთავსება საკმაოდ მიმზიდველად და სასარგებლო იდეად გამოიყურებოდა, მაგრამ იქ ისინი მტრის დარტყმებისთვის საკმაოდ მოწყვლადები იქნებოდა - მტერი მათ ადგილმდებარეობას მარტივად გაიგებდა. ამას გარდა სსრკ-ს საშნელ სპეცსამსახურებს ომის დაწყებამდე შეეძლოთ თავიანთი დივერსიული ჯგუფების მიგზავნა. UGM-27 Polaris-ი კიდევ უპრობლემოდ ეტეოდა ორხიდიან მისაბმელზე - მსგავსებს ხშირად ვხვდებით ევროპის გზებზე. გამოდიოდა, რომ რაკეტის გამშვების ჩვეულებრივ სამოქალაქო სატვირთოში შენიღბვა შესაძლებელი იყო და დაე ეარა მას ევროპულ გზებზე. და როგორც არ უნდა ეწვალა კგბ-ეს საშინელ აგენტებს, ისინი ვერასოდეს ვერ მოახერხებდნენ ევროპის გზებზე მოსიარულე მსგავსი ნახევრადმისაბმელის გამოთვლას.

მობილური გამშვების CL-530-ის პროექტი - ბრძანების მიღებიდან გაშვებამდე მხოლოდ 12 წუთი

პროექტი საკმაოდ საინტერესოდ გამოიყენებოდა და რაც მთავარია ის ძალიან კინემატოგრაფიული იყო. ინგლისული ავტობანი, წყნარი მშვიდი მოძრაობა. უცბად ერთ-ერთი ნახევრადმისაბმელი სატვირთო მკვეთრად ამუხრუჭებს, უშვებს აუტრიგერებს და იწყებს გამშების აწევას. და მოულოდნელად მას ეტაკება შეშინებული სამოქალაქო ავტომანქანა. ლამაზი აფეთქება და სარაკეტო საწვავისგან გარშემო ყველაფერი იწვის! და მსგავსი პრობლემები პროექტს უამრავი ჰქონდა. რა უნდა ვქნათ თუ სატვირთო ავტოავარიაში მოყვება? ამას გარდა ატომური იარაღის დაცვის გარეშე დატოვება საკმაოდ სარისკოა. მაგრამ თუ მას დაცვით ვუზრუნველყოფთ, მაშინ მისი კორტეჟი მის დემსაკირებას მოახდენს. ამას გარდა ინგლისელები და ევროპის სხვა ქვეყნები მათ გზებზე ბირთვული რაკეტებიუს გაშვებას ძნელად დათანხმდებიან.

ამერიკელები იძულებულები იყვნენ იდეაზე უარი ეთქვათ.

რაღაც დროით სარაკეტო სატვირთოები დაივიწყეს, მაგრამ 20 წლის შემდეგ ერთ ქვეყანაში მათ ხელახლა დაბადება ელოდათ.70-იანი წლების ბოლოდან სსრკ-ში, საცდელ-საკონსტრუქტორო სამუშაო «Вереница»-ს ფარგლებში, ჩვეულებრივ უნაგირა სატვირთოზე მცირეგაბარიტული საკონტინენტტაშორისო რაკეტის დაყენების საკითხის კვლევა მიმდინარეობდა. ტექნიკურად ეს საკმაოდ შესაძლებელი აღმოჩნდა, ამიტომაც სარაკეტო კომპლექს «Курьер»-ზე მუშაობისას მისი სატვირთოზე დაყენების რეალური სამუშაოები იქნა დაწყებული.

მთლიანობაში საბჭოელები ამერიკელების მსგავს პრობლემებს წააწყდნენ: ავტოავარიის საფრთხე და სხვა ინცინდენტის რისკები გზებზე. ასევე საკმაოდ პრობლემა იყო თვით ამ გზების ცუდი ხარისხიც - გამშვები დანადგარი არასწორ ადგილებზე მარტივად ყირავდებოდა.

სამეთაურო-ადმინსიტრაციული ეკონომიკის ფარგლებში ამ საკითხების გადაჭრა უფრო მარტივი იყო ვიდრე აშშ-ში. ხოლო მსგავსი კომპლექსის არსებობით მიღებული მოგება საკმაოდ დიდი იყო. ამერიკელებისთვის უბრალო მობილურ დანადგარებზე თვალთვალი იყო საკმაოდ პრობლემატური და აქ კიდევ უცბად უნდა გაერკვიათ რომელი რეფრეჟერატორი იყო თავზით დატვირთული და რომელი რაკეტით.

90-იანების დასაწყისისთვის «Курьер»-ზე მუშაობა პრაქტიკულად დასრულდა, მაგრამ პოლიტიკურად გადაწყდა რომ პროექტი დაეხხურათ. «Курьер»-ი ამერიკულ მობილურ რაკეტა MGM-134 Midgetman-ზე გაცვალეს.

რომ არა პოლიტიკა, უცნობია რამდენად შესძლებდა სსრკ სატვირთოდ შენიღბული სარაკეტო სისტემის მწყობრში დაყენებას.

ჩვეულებრივ კონტეინერად შენიღბული «Курьер»-ის გამშვების მასო გაბარიტული დანადგარი გამოცდებზე. ჩვეულებრივი კონტეინერისგან მისი გამორჩევა გამოცდილ ადამიანსაც კი გაუჭირდება

საბრძოლო მატარებელი

Minuteman-ის სარკინიგზო მობილური ვერსიის ნახატი, რაკეტები "სტრატეგიული მზადყოფნის" (Strategic-alert) პოზიციაში არიან და მზად არიან გასაშვებად

60-იანი ლწების დასაწყისში აშშ-ში LGM-30 Minuteman-ის სერიაში ჩასაშვებად ემზადებოდნენ. მათი განთავსება გამშვებ ჭებში იყო დაგეგმილი, მაგრამ სსრკ-ს მიერ კოსმოსში მიღწეული გამარჯვებების ფონზე გაჩნდა შიშები, რომ სსრკ აშშ-ში შეძლებდა ისეთი ბომბის ჩამოგდებას, რომლისგანაც ვერანაირი მიწისქვეშა ჭა ვერ იხსნიდა. და სწორედ მაშინ გაჩნდა LGM-30 Minuteman-ისთვის მობილურობის მინიჭების იდეა.

სატვირთოში რაკეტა რათქმა უნდა ვერ ეტეოდა, მაგრამ აი სარკინიგზო ვაგონში კი საკმაოდ თავისუფლად. ერთ სარაკეტო მატარებელს შეეძლო ათზე მეტი რაკეტის ტარება და აბა სცადე და მოახერხე აშშ-ს უზარმაზარ სარკინიგზო ქსელში მისი ამოცნობა და მიდევნება. როდესაც საჭირო იქნება, ის მივა წინასწარ დაგემილ პოზიციაზე და განახორციელებს რაკეტის გაშვებას. და არანაირი ავტოავარიის საფრთხე და დამატებითი დაცვის ზომები მას არ შეაწუხებს. მაგრმა პროექტი საკმაოდ რთულად ჩათვალეს და დახურეს.

სარაკეტო მატარებლის შექმნაზე მარტო ამერიკელები არ ფიქრობდნენ. სსრკ-ს მიერ ამ კუთხით განხორციელებული პროექტები ჯერ კდიევ გასაიდუმლოებულია, მაგრამ გასაჯაროვებული ინფორმაცია მაინც გვაძლევს წარმოდგენის შექმნის შესაძლებლობას.

60-იან წლებში საკონსტრუქციო ბიურო «Южное»-ში მუშაობდნენ სარკინიგზო პლატფორმაზე განთავსებულ სარაკეტო გამშვებ კომპლექს РТ-12-ზე. იმის გათვალისწინებით, რომ სსრკ-ს ჩამორჩენა ჰქონდა სარაკეტო სიზუსტეში და აშშ-ს კიდევ შპიონი თანამგზავრების დიდი ქსელი ჰქონდა გაშლილი, მსგავსი პროექტი რუსებისთვის საკმაოდ მიმზიდველად გამოიყურებოდა. და ან კი РТ-21-ის პროექტი ვერ გამოვიდა, მის ბაზაზე 60-იანი წლების ბოლოს РТ-23-ზე დაიწყო მუშაობა, რომლის ფრაგლებშიც შეიქმნა და მწყობრში იქნა დაყენებული მსოფლიოში ერთადერთი სარკინიგზო გაშვების საკონტინენტთაშორისო სარაკეტო კომპლექსი РТ-23 УТТХ «Молодец».

РТ-23 УТТХ «Молодец» ამერიკელების წარმოსახვაში

პროექტზე მუსაობაოც წელს გაგრძელდა, რომლის დროსაც ის რამდენჯერმე ძირეულად შეიცვალა. საბოლოოდ 1987 წელს სარაკეტო მატარებელი დაყენებული იქნა საბრძოლო მორიგეობაზე. თუმცაღა მისი ბოლომდე შენიღბვა არ გამოვიდა. ვარაუდობდნენ რომ კომოსური ორბიტიდან ის ჩვეულებრივი მატარებლის იდენტური იქნებოდა, მაგრამ საბოლოოდ მაინც მოუწიათ არატიპიური ვაგონების გაკეთება და მატარებელი ერთდროულად სამი თბომავლით მოდიოდა მოძრაობაში. არაა გასაკვირი, რომ ამერიკელებმა მალე გაიგეს სარკინიგზო სარაკეტო კომპლექსის შესახებ და დაიწყეს მისი ინტენსიური თვალთვალი. და თუ კი «Молодец»-ი დროებით ახრხებდა თვალთვალიდან დასხლტომას, მას მაინც მალევე პოულობდნენ. ამერიკელების მონაცემებით, ისინი ამ სარკინიგზო სისტემების მინიმუმ ნახევარს მუდმივად აკონტროლებდნენ.

ამერიკული რაკეტა MX-ი სარკინიგზო ვაგონში

მიუხედავად ყველაფრისა, იდეა მაინც წარმატებული იყო - იერიშის მიტანა უკვე აღმოჩენილ მატარებლებზეც კი საკმაოდ რთული იყო, ბოლო მომენტში მას დარტყმიდან გასვლა შეეძლო. ამერიკელებმა იფიქრეს-იფიქრეს და გადაწყვიტეს თვითონაც გაემეორებინათ მსგავსი რამე.

აშშ-ს სარკინიგზო ქსელი უზარმაზარია, ავარიულობა მასზე მინიმალურია. რაკეტა МХ, მის 60-იანი წლებსი წინამორბედებთან შედარებით, საგრძნობლად შემცირდა ზომებში. მის ელექტრონულ ტვინს არ ესაჭიროება სტარტი წინასწარ განსაზღვრული წერტილიდან, ანუ გამოდის რომ სარკინიგზო სარაკეტო კომპლექსს გაშვების განხორციელება ნებისმიერი ადგილიდან შეუძლია. თუმცა ამერიკის მეცნიერული და ტექნიკური მიღწევების მიუხედავად რაკეტის ჩვეულებრივ ვაგონში განთავსება მაინც ვერ მოხერხდა - რაკეტა ვაგონზე დიდი იყო, მაგრამ არ დაგვავიწყდეს, რომ სსრკ-ს თანამგზავრული დაზვერვაც არ იყო მოწოდების სიმაღლეზე და შესაბამისად ამერიკელებისთვისაც არ იდგა მობილური გამშვების შექმნის საკითხი ძალიან მწვავედ.

მატარებელი გამოსცადეს და ლამის სერიაშიც ჩაუშვეს, მაგრამ სწორედ ამ დროს ცივი ომიც დამთავრდა და ამერიკელებმა თავისი სარკინიგზო სარაკეტო კომპლექსი ვერასოდეს ვერ ნახეს სერიაში.

ამერიკული სარაკეტო სარკინიგზო კომპლექსის სავარაუდო შემადგენლობა

დამალობანა

თუ სატვირტოები და მატარებლები რეალურად იქნა შექმნილი, სხვა მრავალი პროექტი მხოლოდ ქაღალდზე დარჩა. მაგალითად სარაკეტო ჭების შენიღბვის სხვადასხვა იდეები - მათი დამალვა საკმაოდ რთული საქმე იყო. გარნიზონის ნახვა საკმაოდ მარტივია და შემდეგ თანამგზავრული ფოტოების შესწავლით შესაძლებელია მიხვდე, რომ აი ეს უცნაური სახლი ან გორაკი, მხოლოდ და მხოლოდ სარაკეტო ჭის სარქველის შენიღბვაა.

ამიტომაც ამერიკელები პროექტებში საკმაოდ რადიკალურ გადაწყვეტილებებზე მიდიოდნენ - მაგალითად ჭის გზის საფარველის ქვეშ დამალვა, ხოლო მათი აგების საგზაო მშენებლობით შენიღვბვა. მეორე ვარიანტი - რაკეტების პირდაპირ მეგაპოლისებში განთავსება და ეს არაა სიგიჟე - აქ აქ აქცენტი შენიღბვის ნაცვლად უფრო ფსიქოლოგიურ მომენტზე გადატანილი. მოწინააღმდეგე ქალაქებზე ბირთვული იერიშს მოერიდება.

რათქმა უნდა ზემოთ ნახსენები იდეების  რეალიზაცია არ მომხდარა.

გზის საფარის ქვეშ დამალული სარაკეტო ჭა

მობილურ ვარიანტებში ასევე განიხილავდნენ უამრავ სხვა უცნაურ იდეასაც - სპეციალური დიზელის წყალქვეშა ნავებით დაწყებული და უზარმაზარი უპილოტო დრონებით დამთავრებული, რომლებიც აშშ-ს უდაბნოებში ბალიშის საშუალენბით დასრიალებდნენ. სერიოზულად ხდებოდა სარაკეტო სისტემების სამდინარო ბარჯებზე განთავსებაზე მუშაობაც, მაგრამ აქაც საგზაო მოძრაობის მსგავსი პრობლემები წარმოიშვა. აშშ-ს ძირითად მდინარეებზე გაცხოველებული მოძრაობა იყო, რაც ავარიების საფრთხეს ქმნიდა.

კიდევ ერთი ვარიანტი - რაკეტების სამოქალაქო ფლოტის ხომალდებზ ეგანთავსებაა. მაგრამ იყო ეჭვები რომ მოწინააღმდეგე უცნაური ფორმის ხომალდებს მიაქცევდა ყურადღებას, რომლებიც უმიზნოდ დაეხეტებიან ზღვებსა და ოკეანეებში. ამიტომაც უფრო მარტივი იქნებოდა მეტი წყალქვეშა მატარებლის აგება.

ამერიკული რაკეტა MX-ის სამოქალაქო ხომალდზე განთავსება

ამ იდეების უმეტესობის რეალიზაცია არასოდეს არ მომხდარა, თუმცა კონსპიროლოგიის ბევრ მომხრეს ეხლაც სჯერავს რომ აშშ-სა და რუსეთის გზებზე დღესაც დადიან ბირთვული რაკეტებით აღჭურვილი ტრაილერები.