„ომი ვეიტნამში 1946-1975 წწ.“ - წიგნის მოკლე მიმოხილვა vol2

ამ წიგნის შესახებ ბლოგზე უკვე ვისაუბრეთ („ომი ვეიტნამში 1946-1975 წწ.“ - წიგნის მოკლე მიმოხილვა), ამჯერად რახანაც წიგნის კითხვა დავამთავრე (რეალობაში დიდი ხნის წინ დავამთავრ)ე, უბრალოდ ეხლა მოვიცალე), გადავწყვიტე კიდევ რამდენიმე საინტერესო ამონარიდი მომეყვანა ბლოგის ერთგული მკითხველებისთვის.

ქვემოთ საუბარი წავა „ტეტის იერიში“-ს სახელით ცნობილი ოპერაციაზე, რომელიც 1968 წლის იანვრის ბოლოს ვიეტკონგმა და ჩრდილო ვიეტნამის არმიამ, სამხრეთ ვიეტნამის ტერიტორიაზე განახორციელა. იერიშს ნაწილობრივი მოულოდნელობის ეფექტი ახლდა და სრული კრახით დასრულდა. დასასრულისთვის 80 000 კომუნისტამდე იქნა განადგურებული, თუმცა ბრძოლები უშუალოდ სამხრეთ ვიეტნამის დიდ ქალაქებში მიმდინარეობდა. ქვემოთ მოყვანილი მყავს ამონარიდი გენერალ დევიდსონის წიგნიდან „ვიეტნამის ომი 1946-1975 წლებში“. ამონარიდიდან კარგად ჩანს თუ რამხელა რეზონანსი გამოიწვია ამ იერიშმა, თუ როგორ გააღვიძა კარს მომდგარმა ომმა ვიეტნამის მოსახლეობაში მანამდე ფაქტიურად არ არსებული ეროვნული თვითშეგნება:

საახლალწლო იერიშმა ბევრი რამე შეცვალა, როგორც აშშ-ში, ასევე სამხრეთ და ჩრდილოეთ ვიეტნამში. სამხრეთვიეტნამელებისთვის (ისევე როგორც ამერიკელებისთვის) ის რაღაც დონემდე მოულოდნელი გამოდგა. მაგალითად სამხრეთვიეტნამელებმა, პლეიკუში, მოახერხეს ქალაქზე (პლეიკუზე), კომუნისტების თავდასხმის გეგმების ხელში ჩაგდება და აშშ-ს ქვეითთა მე-4 დივიზიასთან ერთად წინმსწრები დარტყმა განახორციელეს. ბან-მე-ტოუტში ვიეტნამის რესპუბლიკის არმიის 23-ე დივიზიის მეთაურმა, ადგილობრივ სადაზვერვო მონაცემებზე დაყრდნობით, ყველა საახალწლო დათხოვნები გააუქმა და ჯარი გაძლიერებულ საბრძოლო მზადყოფნაში მოიყვანა. თავისი შენაერთის მოქმედების ზონაში მოწინააღმდეგის აქტივობის შესახებ ინფორმაციის მიღების შემდეგ ანალოგიურად მოიქცა საიგონთან დისლოცირებული, ვიეტნამის რესპუბლიკის არმიის მე-5 დივიზიის მეთაურიც. მაგრამ მთლიანობაში ქვეყნის და რესპუბლიკის არმის ხელმძღვანელობა აზრზე არ იყო მოწინააღმდეგის მიერ წამოწყებული შეტევის მაშტაბების შესახებ და თუ იღებდნენ მოწინააღმდეგის იერიშის შედეგად პოზიციების გარღვევების შესახებ ინფორმაციას, ამჯობინებდნენ ამისთვის არ დაეჯერებინათ. სამხრეთვიეტნამელებს, ისევე როგორც ამერიკელებს, წარმოუდგენლად ეჩვენებოდათ, რომ მოწინააღმდეგე წამოიწყებდა ისეთ ოპერაციას, რომელიც მის უცილობელ განადგურებას გამოიწვევდა. ამას გარდა, სამხრეთელებისთვის წარმოუდგენელი იყო რომ, თვით კომუნისტებიც კი გაბედავდნენ მკრეხელობას - და რეგიონში ყველაზე დიდი ზეიმის დროს წამოიწყებდნენ იერიშს.
როდესაც სამხრეთვიეტნამელები, მოწინააღმდეგის მოქმედებებისგან გამოწვეული შოკიდან გონს მოეგნენ, მამაცურად იბრძოლეს. კომუნისტებმა თავისი ძალისხმევის სამხრეთ ვიეტნამელების არმიის ნაწილების წინააღმდეგ კონცენტრირება მოახდინეს, ამიტომაც მთავარი დარტყმა ვიეტნამის რესპუბლიკის არმამ და ქვეყნის შეიარაღებული ძალების სხვა დანიშნულების ქვედანაყოფებმა მიიღეს. ვიეტნამის რესპუბლიკის არმიას მეტწილად ქალაქში მოუწია ბრძოლა, რისთვისაც მისი პირადი შემადგენლობა აღჭურვილობის, სწავლებისა და გამოცდილების პლანში ყველაზე ნაკლებად იყო მზად. მაგრამ ამ ყველაფრის მიუხედავად, სამხრეთვიეტნამელმა ჯარისკაცებმა თავი საუკეთესოდ წარმოაჩინეს.

 ტეტის იერიშის დროს ჩრდილოვიეტნამელთა სამიზნეები სამხრეთ ვიეტნამში

ისენი უბრალოდ კარგად კი არ ომობდნენ, ისინი ხშირ შემთხვევაში თავგანწირვით იბრძოდნენ. საიგონის მოწინააღმდეგისგან გასაწმენდად და ვიეტნამის რესპუბლიკის მთელი შეიარაღებული ძალებისთვის მაგალითის მისაცემად, გენერალმა კაო ვან ვენმა, გაერთიანებული გენერალური შტაბის მეთაურმა, გადაწყვიტა გაერთიანებული გენერალური შტაბის პირადი შემადგენლობა (მათ შორის, იაშვიათი გამონაკლისის სახით საკუთარი შტაბის პერსონალიც) საბრძოლო მოქმედებებში ჩაერთო. გენერალი თვითონ ხელმძღვანელობდა ამ ძალებს. უმოკლეს დროში რამდენიმე ბატალიონი ჩამოყალიბდა, რომლებშიც პოლკოვნიკები და მაიორები ოცეულებს მეთაურობდნენ, ხოლო უმცროსი ოფიცრები სერჟანტებისა და რიგითების როლს ასრულებდნენ. საიგონში, ისევე როგორც სამხრეთ ვიეტნამის სხვა ქალაქებში, დათხოვნაში მყოფი სამხედრო მოსამსახურეთა მთელმა ჯგუფებმა საგარნიზონო შტაბებს მიაშურეს, და თავიანთ ნაწილებში გაგზავნას ითხოვდნენ. ტრანსპორტის უკმარისობის გამო, გაერთიანებულმა გენერალურმა შტაბმა განკარგულება გასცა - რომ შტაბებს ყველა სამხედრო მოსამსახურე უშუალოდ საკუთარ ზონაში საბრძოლო აქციების შესრულებაში ჩაერთო. ეროვნული პოლიციის ძალებმა, რომლებსაც ამერიკელებმა თეთრი ფორმის გამო „თეთრი თაგვები“ შეარქვეს, ვიეტკონგის სადამრტყმელო მესანგრეთა (დივერსიული) ბატალიონი C-10 საიგონიდან კინწისკვრით გამოაგდო. თებერვალსა და მარტში სამხრეთვიეტნამელებმა მიახლოებით 5000 კაცი დაღუპილის და 15 000 დაჭრილის სახით დაკარგეს, რაც ბრძოლების ინტენსივობაზე მეტყველებს. ვიეტნამის რესპუბლიკის არმიის მედეგობა და პროფესიონალიზმი სიურპრიზი აღმოჩნდა არა მარტო მტრისთვის, არამედ თვითონ ამერიკელებისთვისაც.

საიგონის ქუჩები ტეტის იერიშის დროს

ამერიკელი სამხედროები ჰიუეს დაცვისას

მარგამ მოულოდნელ სიმაღლეებზე რესპუბლიკის არმიის გარდა ერიც აიჭრა, რომელიც მამაცურად და მოთმინებით იგერიებდა მტრის იერიშებს. საახალწლო იერიშმა, როგორც ცივმა ქარმა, ისე გამოაღვიძა ლითარგიაში მყოფი სამხრეთ ვიეტნამელები. თავდაპირველი დაბნეულობა და შიში სიბრაზემ და თავის ძალებში რწმენამ შეცვალა. ქალაქის მოსახლეობისთვის, რომელსაც მანამდე მტერი თვალითაც კი არ ენახა, მოულოდნელად ომი რეალობად იქცა, ის მათ სახლებში მოვიდა და მათი ჩვეული რეჟიმი დაარღვია. ყველაფრის მიუხედავად, მოქალაქეებმა ტხიეუს მთავრობისადმი და არმიისადმი ერთგულება შეინარჩუნეს. დატყვევებულ კომუნისტებს შორის 90 პროცენტმა უჩვენა რომ, მოსახლეობისგან ვერანაირი დახმარება ვერ მიიღეს, და მხოლოდ ორმა პროცენტმა თქვა რომ, მათ კეთილგანწყობილად დახვდნენ.
ქალაქებში მოსახლეობა ჯგუფებად დაბროიალობდა და ცდილობდნენ ჯვარედინი ცეცხლისგან თავის დაცვას, მაგრამ არავინ არ პანიკიორობდა. როდესაც მოულოდნელად ქუჩები ბრძოლის ველად გადაიქცა, ხოლო სახლები ბლინდაჟებად და საცეცხლე წერტილებად, მოქალაქეებმა უცბად შეიგნეს არა მარტო საკუთარი თავის თაცვის, არამედ საკუთარი ქვეყნის დაცვის ვალდებულება. ისინი ამას მხოლოდ იარაღის ხელში აღებით მოახერხებდნენ, და მიტომაც თავდაცვითი ძალების იდეამ მოულოდნელად ფორმა შეიძინა და მყარდებოდა იმის და მიხედვით  თუ როგორ ეუბნებოდა მოსახლეობა კომუნისტებს დახმარებაზე უარს და თუ როგორ სურდა მათ წინააღმდეგ ებრძოლა.
საახალწლო იერიშის დროს აალებული პატრიოტიზმის სიმხურვალე მთელი წლის მანძილზე ძალიან მაღალი იყო. 1968 წლის ივნისში ეროვნულმა კრებამ სამხედრო სამსახურში გაწვევის შესახებ ახალი კანონი დაამტკიცა, რის შედეგადაც გაერთიანებულ გენერალურ შტაბს 1968 წლის დეკემბერში შეიარაღებული ძალების 268 000 კაცით გაზრდა მოელოდა. გენერალურ შტაბს ვერაფრით ვერ წარმოედგინა რომ, დათქმულ ვადამდე სამი თვით ადრე, გაწვევის გეგმა თითქმის 90 პროცენტით შესრულდებოდა. ვიეტნამის რესპუბლიკის შეიარაღებული ძალები ახალწვეულების ნაკადს ვეღარ უმკლავდებოდა. სექტემბრისთვის გასაწვევს პუნქტებზე 240 000 კაცი გამოცხადდა, უმეტესობა ვადაზე ადრე. აქედან 161 000 მოხალისე იყო, რომლებიც ამა თუ იმ სამხედრო ნაწილში საკუთარი არჩევით ირიცხებოდნენ. აღსანიშნავია რომ, ახალგაზრდების თითქმის ნახევარი ქალაქიდან იყო - უპრეცენდენტო რეკორდი. მოახლისეთა დიდი ნაკადის გამო, მეთაურობა იძულებული გახდა საწყისი მოსამზადებელი კურის თორმეტიდან რვა კვირამდე შეემცირებინა. მობილიზაციის შესახებ კანონის მიღების შედეგად, სამხრეთ ვიეტნამის მოსახლეობის 6 პროცენტმა გაიარა სხვადასხვა დონის სამხედრო მომზადება. აშშ-სთან მიმართებაში ეს პროცენტი სადღაც თხუთმეტი მილიონი მამაკაცს გაუტოლდებოდა.
სამხრეთ ვიეტნამის ქალაქებში, განსაკუთრებით საიგონში, არაგასაწვევი ასაკის ადამიანები არა ნაკლები ენთუზიაზმით გაერთიანდნენ თავდაცვის რაზმებში. ყოველგვარი ზემოდან მითითების გარეშე, მათ სახლების დაცვისათვის აუცილებელი მატერიალები შეიძინეს და საკუთარი კვარტალები ციხესიმაგრეებად აქციეს, შემოავლეს მათ ბარიკადები და მავთულხლართები და შესასვლელად მხოლოდ ერთ ადგილს ტოვებდნენ. განსაკუთრებით ყურადღებას ისინი ღამით იჩენდნენ. თავისთან მხოლოდ ნაცნობებს უშვებდნენ, ხოლო ყველაფერი საეჭვოს შესახებ პოლიციას ატყობინებდნენ. საიგონში მოქალაქეები არ კმაყოფილდებოდნენ პასიური დამცველების როლით, ისინი იარაღს ითხოვდნენ, და ცოტა ყოყმანის შემდეგ სამხრეთ ვიეტნამის მთავრობამ მათი თხოვნა დააკმაყოფილა. მოძრაობა სხვა დასახლებულ პუნქტებშიც გავრცელდა, მათ შორის სოფლებში. ამგვარად სახალხო თავდაცვა თავისთავად ჩამოყალიბდა.

2017 წლის აშშ-სა და რუსეთის ფედერაციის ბირთვული შეიარაღების რაოდენობა (New START Treaty Aggregate Numbers of Strategic Offensive Arm)

აშშ-რუსეთის ბირთვულ ძალათა ბალანსი 2017 წლის 1 მარტის მონაცემებით. ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტი აქვეყნებს 2017 წლის 1 მარტის მდგომარეობით აშშ–სა და რუსეთის ფედერაციის ბირთვული არსენალის მდგომარეობის შესახებ ინფორმაციას. მონაცემები “სტრატეგიული შეკავების იარაღის” ხელშეკრულების თანახმად ქვეყნდება. 

წყარო - New START Treaty Aggregate Numbers of Strategic Offensive Arms

წინა წლების დინამიკა შემდეგნაირად გამოიყურება

P.S. როგორც მონაცემებიდან ჩანს გასულ წელთან შედარებით  აშშ-ს მატარებლების რაოდენობა საგრძნობლად შემცირდა, რუსეთის მცირედ, მაგრამ სტაბილურად ზრდის მატარებლების რაოდენობას. ბირთვული ქობინების რაოდენობას აშშ ამცირებს, რუსეთი ისევ ზრდის და აშშ-ს სამასი ქობინით ასწრებს. რაც შეეხება მოქმედ და არა მოქმედ მატარებლებს აქა ფაქტიურად პარიტეტია.

წინა წლების  ინფორმაცია ბლოგზე:

• აშშ-სა და რუსეთის ბირთვული პოტენციალის შედარება
• აშშ-სა და რუსეთის ფედერაციის ბირთვული შეიარაღების რაოდენობა (New START Treaty Aggregate Numbers of Strategic Offensive Arm)
• აშშ–სა და რფ–ს ბირთვული პოტენციალი
• ახალი ინფორმაცია აშშ-სა და რუსეთის ფედერაციის ბირთვული შეიარაღების შესახებ (New START Treaty Aggregate Numbers of Strategic Offensive Arm)

დამატებითი დაცვით აღჭურვილი ტანკი Т-72Б3

Т-72Б3 დღეს რუსეთის არმიაში ყველაზე მრავალრიცხოვან და ყველაზე თანამედროვე ტანკს წარმოადგენს. აღნიშნული მანქანა გარეკლამებულ Т-90А-ს ცეცხლის მართვის სისტემაში ჯობია კიდევაც. საკითხავი მხოლოდ ჯავშანდაცვაა, რომლითაც  Т-90А მას სავარაუდოდ ჯობნის, თუმცაღა ესეც ჯერ მხოლოდ ვარაუდია. როგორც ცნობილია 89 წლის Т-72Б-ს და 92 წლის Т-90-ის ჯავშანდაცვა აფსოლიტურად იდენტური იყო, რა შეიცვალა ამ მხრივ Т-90А-ში ჯერ-ჯერობით უცნობია.

მოდერნიზაციის შედეგად Т-72Б3-მში შემდეგი ცვლილებები განხორციელდა:

შეიარაღება:

მოდერნიზაციის ელემენტებით განხორციელებული კაპიტალური რემონტის შედეგად ტანკზე ქვემეხ 2А46М-ის ნაცლად გაზრდილი სიზუსტისა და რესურსის მქონე ქვემეხი 2А46М-5 ყენდება. ქვემეხი ორ სიბრტყეშია სტაბილიზირებული.

ცეცხლის მართვის სისტემა:

ტანკი ახალი ცეცხლის მართვის სისტემით აღიჭურვა, რომელშიც შედის:

• მემიზნის მრავალარხიანი სამიზნე “Сосна-У“

• დახრისა და დაფერდების გადამწოდი.

• ქარის გადამოწდი.

• ქვემეხის მდგომარეობის გადამწოდი.

• ვიდეოხედვითი მოწყობილობა.

• ძირითადი შეიარაღების დამიზნებისა და სტაბილიზაციის სისტემა - მართვის მოდერნიზირებულ ბლოკ БУ-К1-ით აღჭურვილი სტაბილიზატორი 2Э42-2 და გირობლოკი БК2.369.113.

• მიზნის ავტომატურად მიმყოლი.

• მეთაურის პულტი ПК72

• სამიზნე-მანძილმზომი 1А40-4

საბაზისო ვარიანტიდან მოდერნიზაციის შედეგად მოხსნილი იქნა ცეცხლის მართვის შემდეგი მოწყობილობები:

• მართვადი შეიარაღების კომპლექსი 9К120, მათ შორის: დამიზნების სამიზნე-ხელსაწყო 1К13, ძაბვის გარდამქმნელი 9С831, ელექტრონული ბლოკი, მართვის ბლოკი, ავტომატიკის კოლოფი КА-1С, პროჟექტორ Л-4А-ს და 1К13-ის დამცავი სახურავის ელექტრომექანიკური ამძრავი.

• სამიზნე-მანძილმზომი 1А40-1 (ან 1А40).

• გვერდითი წინსწრების გამომმუშავებელი მოწყობილობა.

• შესწორებების შესაყვანი მოწყობილობა.

მანქანაზე დაყენდა კავშირგაბმულობის ახალი საშუალებები:

• რადიოსადგური Р-168-25У-2

• პროგრამულ-აპარატურული კომპლექსი АВСКУ

საბაზისო ვარიანტიდან მოდერნიზაციის შედეგად მოხსნილი იქნა კავშირგაბმულობის შემდეგი საშუალებები:

• რადიოსადგური Р-173.

• რადიომიმღები Р-173П.

• ანტენები და საანეტნო ფილტრები.

• შიდა კავშირისა და კომუტაციის აპარატურა Р-174 (ხელსაწყოები БВ34, БВ35, БВ37 და ხელსაწყო МТ2).

• საშტატო შლემოფონები. (4 ცალი)

მოდერნიზაციის ელემენტებით განხორციელებული კაპიტალური რემონტის შედეგად ტანკის მორიგეობით სახსრიანი გადაბმის მქონე მუხლუხოები შეიცვალა პარალელური გადაბმის მქონე სახსრიანი მუხლუხოთი, შეიცვალა წამყვანი თვლის გვირგვინი და სავალი ნაწილის საკუთნო.

შეიცვალა ტანკის მასიური დაზიანების იარაღისგან დაცვის მოწყობილობები, კერძოდ ГО-27 ნაცლად დაყენდა კომპლექსი  ПКУЗ-1А.

ასევე გაუმჯობესდა ტანკის ავტომატურად დატენვის მექანიზმი. რომელმშიც, გადაკეთების შედეგად, შესაძლებელი გახდა უახლესი რუსული ქვეკალიბრული გასროლების, 3ВБМ22-ისა და 3ВБМ23-ის, განთავსება. ტანკზე ასევე ახალი, 1130 ცხენისძალიანი, დიზელია დაყენებული.

P.S. 9 მაისის აღლუმის რეპეტიციაზე გამოჩნდა Т-72Б3-ის გაუმჯობესებული ვერსია. გაუმჯობესება ტანკის ჯავშანდაცვას შეეხო - დინამიკური დაცვის დამატებითი ელემენტებით აღიჭურვა ტანკის კორპუსისა და კოშკურის ბორტები.

კორპუსის ბორტების უკანა ნაწილი და კორპუსი კიჩო, ასევე კოშკურის უკანა ნაწილი ცხაურებითაა დაცული. დინამიკური დაცვის დამატებითი ელემენტები კოშკურის შუბლზეცაა განთავსებული, სადაც ის კარგად ცნობილ ხვრელს ნაწილობრივ ფარავს.

კოშკურის ბორტებზე განთავსებულია დინამიკური დაცვის 2С22 ელემენტებით აღჭურვილი ბლოკები.

კორპუსის ბორტებზე განთავსებული  დინამიკური დაცვის ეკრანები 2С23 ელემენტებიტაა დამუხტული, იმავე ელემენტებითაა აღჭურვილი კორპუსის და კოშკურის შუბლის ბლოკები.

თერმობარული ნარევები

კუმულაციურის (მარცხნივ) და თერმობარულის (მარჯვნივ) ეფექტი ჯავშანტექნიკაზე

თერმობარულ საბრძოლო მასალები, ჩვეულებრივ ასაფეთქებელ ნივთიერებებსა (ან) და მოცულობით-დეტონირებად მუხტებს (ეგრეთ წოდებული ვაკუმური ბომები) შორის შუალედური ადგილზე დგანან. შეგახსენებთ რომ, მოცულობით-დეტონირებად მუხტებს, უწოდებენ საბრძოლო მასალებს, რომლებიც შესდგებიან ჭურვის ცენტრში განთავსებული ცენტრალური ასაფეთქებელი მუხტისგან (ცამ) და მხუტის პერიფერიებზე განთავსებული თხევადი, აორთქლებადი საწვავისგან (ჩვეულებრივ ეთილენისა და პროპილენის ზეჟანგისგან). ცამ-ის ამოქმედების შედეგად, საწვავი გარშემო ჰაერში გაიფრქვევა (თუმცაღა ზოგიერთ კონსტრუქციებში გაფრქვევა სხვა ხერხით ხორციელდება) და წარმოქმნის საწვავ-ჰაერის ნაზავ ღრუბელს, რომელიც შემდეგში სპეციალური მოწყობილობით ფეთქდება. რის შედეგადაც წარმოიქმნება შეკუმშვა-გაფართოების ხანგრძლივი ფრონტის მქონე მძლავრი დარტყმითი ტალღა, რომელიც ანალოგიური მასის ჩვეულებრივ ან-იან მუხტთან შედარებით, შესამჩნევად დიდ მანძილებზე ინარჩუნებს დამანგრეველ შესაძლებლობას. ამას გარდა მსგავს აფეთქების ტალღას შეუძია საფარებში, სანგრებში, ბლინდაჟებსა და გვირაბებში „შედინება“.

თერმობარული მუხტები კონსტრუქციულად დეტონაციის მაღალი სწიჩქარის მქონე ჩვეულებრივი ან-ის შემცველი ცამ-ისა და მის გარშემო განთავსებული, მეტალის საწვავის მაღალი შემცველობის მქონე, კონდენსირებული ან-სგან შემდგარი თერმობრაული ნარევისგან შესდგება. აფეთქება 3 სტადიას მოიცავს:

1 - საწყისი სადეტონაციო ტალღის მომცემი ცამ-ის აფეთქება (ხანგრძლივობა - მიკროწამები).

2 - ცამ-ის დეტონაცია ინიცირებას უკეთებს თერმობრაული ნაზავის დეტონაციას, რომელიც თავის მხრივ ნაკლები სიჩქარით დეტონირებს ან დფლაგირებს (ანაერობული სტადია, ხანგრძლივობა - ასეული მიკრო წამი).

3 - დარტყმითი ტალღის ფრონტის უკან ჰაერის ჟანგბადის ხარჯზე აფეთქების პროდუქტების წვა და გაფართოება. ამასთან დარტყმის ტალღა ჰაერის ხარჯზე ხელს უწყობს დეტონაციის პროდუქტების არევასა და წვას (აერობული სტადია, ხანგრძლივობა - მილიწამები და მეტი).

მოცულობით-დეტონირებადი მუხტებისგან განსხვავებით, თერმობარული მუხტები 20-30კგ-ს ტოლი, ეფექტური მასით არ არიან შეზღუდულები, რომლის ქვემოთაც მოცულობით-დეტონირებადი ჭურვები წყვეტენ ეფექტურად მუშაობას. ეს საშუალებას იძლევა, თერმობარული იარაღით აღვჭურვოთ მცირე ზომის ქვედანაყოფები და თვით ცალკეული მებრძოლებიც კი. თერმობარული საბრძოლო მასალები, ღრუბელის ჩამოსაყალიბებლად საჭირო გაცილებად ნაკლები დროის გამო, მოცულობით-დეტონირებადებთან შედარებით, ნაკლებად განიცდიან ატმოსფერული მოვლენების (მაგალითად ქარის მოქმედება) გავლენას. ამას გარდა, თერმობარული აფეთქების დარტყმის ტალღას ასევე შეუძლია საფრაბში შედინება და ზიანის მიყენება. მაგრამ გაშლილ რელიეფზე თერმობარული საბრძოლო მასალების ეფექტურობა საკმაოდ დაბალია. არეკლილი დარტყმის ტალღებზე მეტალის ნწაილაკების ინტენსიური წვის წყალობთ, თერმობარული მუხტები მხოლოდ დახურულ და ნახევრად დახურულ შენობებში უჩვენებენ მაღალ ეფექტურობას.

პრაქტიკაში გამოიყენება თხევადი (შედედებული) და მყარი თერმობარული ნარევები. მყარ ნარევებს სხვანაირად Enchanced Blast Explosives-აც (EBW) უწოდებენ.

თხევადი ნაზავები რეალიცება ისტორიულად პირველად საბჭოთა კავშირში მოახეინეს, მისი გამოყენება РПО-А «Шмель»-ში მოხდა, რომელიც 1984 წლიდან საბჭთა არმიის მიერ წარმატებით გამოიყენებოდა ავღანეთში. როგორც წესი თხევადი ნაზავები 40-75% ფხვნილის სახის მეტალის საწვავისა და თხევადი, აორთქლებადი ნიტროეთერების ნაზავს წარმოადგენს. ცამ-ი თერმობარული მუხტის მხოლოდ 10-20% შეადგენს.

საბჭოთა თერმობარული კომპოზიციები ნიზოპროპილ ნიტრატისა და დიდი რაოდენობით ფხვნილისებური მაგნიის ნაზავს წარმოადგენდნენ (სხვა მონაცემების თანახმად გამოიყენებოდა შედედებული იზოპროპილნინტრატისა, ალუმინისა და ჰექსოგენის ნაზავი).

თერმობარული ყუმბარმტყორცნის ეფექტი

თანამედროვე თხევადი და შედედებული ნაზავებიდან აღსანიშნავია:

1 - ფირმა Talley ნაზავი №5672-10 -  შესდგება 32% ალუმინისგან, 40% ცირკონისგან, 26.75% იზოპროპილნინტრატისგან და 1.25% შემდედებლისგან.

2 - ბლანტეკონსისტენციის მქონე (მოდიფიკატორის, არომატული ნიტროზამინისა ან ხინოლინოლური ეთერის, დამატებით აგრეგატული მდგომარეობა შესაძლებელია მყარით შეისცვალოს) კომპლექსურდამაზიანებელი მოქმედების ნაზავი პატენტიდან RU2209806.

3 - ჰექსოგენი ან ოქტოგენი - 15%, ეთილნიტრატი - 40%, ალუმინი - 38%, შემდედებელი (პოლიბუტადიენური კაუჩუკი) – 7%. აფეთქების წნევით ტროტილური ექვივალენტი 2.3 უდრის.

4 - ჰექსოგენი ან ოქტოგენი - 8%, ეთილნიტრატი - 40%, ПХА – 7%, ალუმინი - 18.5%, მინერალური ზეთი - 19.5%, შემდედებელი (პოლიბუტადიენური კაუჩუკი) – 7%.

5 - ამონიუმის პერხლორატი - 30%, ეთილნიტრატი - 18%, ალუმინი - 50%, შემდედებელი (პოლიბუტადიენური კაუჩუკი) – 1%. სინთეტიკური ცხიმოვანი მჟავები - 1%. აფეთქების წნევით ტროტილური ექვივალენტი 2.0 უდრის.

6 - ამონიუმის ნიტრატი - 32.5%, ოქტოგენი ან ჰექსოგენი - 32.5%, ეთილნიტრატი - 3%, ალუმინი - 30%, შემდედებელი (პოლიბუტადიენური კაუჩუკი) – 2%. აფეთქების წნევით ტროტილური ექვივალენტი 2.1 უდრის.

თუმცაღა იზოპროპილნინტრატის ტიპის ნიტრეთერები მაღალი აორთქლებადობით და ტოქსიკურობით ხასიათდებიან, რის გამოც, მათი შენახვისა და ექსპუკლატაციის პერიოდში, შესაძლებელია წარმოიქმნას პრობლემები.

ამერიკული სამხედრო სტანადრტები თხევადი აგრეგატული მდგომარეობის ნაზავების შენახვას არ ურჩევენ სამხედროებს, ამიტომაც შემუშავებული იქნა მყარი თერმობარული შემადგენლობები, რომლებიც რეალობაში მეტალის მაღალი შემცველობის მქონე ჰექსოგენისა ან ოქტოგენის საფუძველზე შექმნილ ჩვეულებრივ ფლეგმატიზირებულ ან-ს წარმოადგენენ. მათი ცამ-ის პერიფერიულად განთავსების გზით, ამერიკელებმა თხევადი თერმობარული მუხტების ეფექტურობასთან მიახლოებულ ეფექტურობას მიაღწიეს. როგორც ჩანს SMAW-ში გამოყენებული, პირველ მყარ შემადგენლობას, 30%-ნი ალუმინის დანამატის მქონე კომპოზიცია А-3 (ჰექსოგენი - 91%, ცვილი-9%) წარმოადგენდა. ცოტა მოგვიანებით, დაბალი მგრძნობიერობის მქონე საბრძოლო მასალის კოცეფციის განვითარებასთან ერთად, ეს ნაზავი PBXIH-18-ით შეიცვალა, რომელიც 64.4% ოქტოგენისგან, 30.3% ალუმინისგან  1.4% НуТетр-ისგან და 4.2% დოქტილადიპინატისგან შესდგება. იგივე ნაზავი შეტავაზებული იქნა ყუმბარმტყორცნ М72 LAW-ის ქობინის თერმობარული ნაზავით აღჭურვის მიზნით.

მყარ თერმობარულ ნაზავებს გარკვეული ხარევზები ახასიათებთ: სტიქიომეტრიული მაქსიმუმიდან (როდესაც მთელი ჟანგბადი მეტალის დასაჟანგად გამოიყენება) მეტალის 5-10% ზემოთ გაზრდისას, მეტალი ნაკლები სიჩქარით წვას იწყებს და მისი ენერგია დარტყმითი ტალღის წარმოსაქმნელად უსარგებლო ხდება, ამიტომ პატენტ US6969434-ის თანახმად, ნაზავში დამატებით მჟანგავი უნდა შევიყვანოთ - ნიტრატი ან ამონიუმის პერქლორატი ან სპეციალური საშუალებით მჟანგავის ნაწილები მეტალის ნაწილაკებზე დავლექოთ. პატენტის თანახმად მყარი თერმობარული ნაზავი შეიძლება შესდგებოდეს 20-40% ფხვნილისებური მეტალისგან, 15-35% ამონიუმის პერხლორატისგან, 10-15% პოლიბუტადიენური კაუჩუკისგან, 30-55% ოქტოგენისგან და 4-6% პლასტიფიკატორი + დანამატები.

თხევად ნაზავებს ეს ხარვეზები არ ახასიათებს, ამიტომ იზოპროპილნიტრატის ტიპის თხევადი ნიტროეთერები ანაერობული სტადიაშიც კი მხოლოდ ნაწილობრივ რეაგირებენ, არადეტონირებული ნაწილი კიდევ აერობულ სტადიაში უზრუნველყოფს მეტალის ფხვნილის ეფექტურ აალებას. აღსანიშნავია რომ, ხანგრძლივ ფაზიანი გაფართოება-შეკუმშვის ტალღის შემქმნელი „მქკ“ (მარგი ქმედების კოოფიციენტი) თხევად ნაზავებს შედარებით მაღალი აქვს: დამასრულებელ (აერობულ) სტადიაზე გამოიყოფა 2/3-1/2 დამარაგებული ენერგიის ნაწილი, ხოლო მყარი ნაზავები მხოლოდ 1/3-1/4 ენერგიის წილს გამოყოფენ, დანარჩენი ნაწილი კი პირველად სტადიაზე გამოიყოფა.