Iron Dome - მითები და რეალობა

პალესტინა–ისრაელის ხანმოკლე კონფლიქტის მთავარ მოვლენად ებრაული "რკინის გუმბათი" და მისი მუშაობა  გახდა, რაზეც არა ერთხელ ვწერდი (Iron Dome VS რაკეტების სეტყვა და Iron Dome ინდოეთის არმიის სკანერის ქვეშ). ამ სისტემის გარეშე ისრაელისთვის პალესტინური რაკეტებისგან მიყენებული ზარალი და ზიანი გაცილებით დიდი იქნებოდა. მაგრამ ყოველივე ამის მიუხედავად სიფრთხილე გვმართებს "რკინის გუმბათის" შესახებ გავრცელებული მითებთან მიმართებაში.

ამ კონფლიქტის დასაწყისი გახდა ნამდვილი საბრძოლო გამოცდა ებრაული სისტემისთვის, რომლის განმავლობაშიც სისტემამ 400–მდე რაკეტის თუ ჭურვის ჩამოგდება მოახერხა და მთელი ამ დროის განმავლობაში მასზე ბევრი მითი და ლეგენდა გავრცელდა – როგორც დადებითი ასევე უარყოფითი.

• მოქმედების რადიუსი

ერთ–ერთი მთავარი მითი "რკინის გუმბათის" შესახებ, რომელიც წარმოიშვა ეს მისი მოქმედების რადიუსია – დასახელდა ციფრი 70 და თვით 250 კილომეტრიც კი. და ამასთან ამ სისტემის ერთი ბატარეა ფარავს 150 კვადრატული კილომეტრი ფართობის მქონე რაიონს (უხეშად რომ ვთქვათ 7 კილომეტრი რადიუსის მქონე წრე), რაც არანაირად არ ჯდება მოცემულ ციფრებში.

საიდან გაჩნდა ეს ციფრები – «4–დან 70–მდე» და მით უფრო «4–დან 250–მდე»? სინამდვილეში ეს ციფრები მიზნის პარამეტრს წარმოადგენს – ეს იმ რეაქტიული ჭურვებისა და ბალისტიკური რაკეტების ფრენის მანძილია, რომელთა განადგურებაც "რკინის გუმბათს" შეუძლია. 4 კილომეტრზე ახლო მანძილიდან გაშვებული რეაქტიული ჭურვებისა და ნაღმების დაფიქსირება სისტემას არ შეუძლია, ხოლო 70 კილომეტრზე დიდი მანძილიდან გაშვებული ბალისტიკური რაკეტა მიუწვდომელია სისტემისთვის მისი დიდი სიჩქარის გამო. თუმცაღა ისრაელი გეგმავს სისტემის მოდერნიზაციას, რის შემდეგაც "რკინის გუმბათის" მიერ განადგურებული მიზნების სროლის დიაპაზონი 250 კილომეტრამდე გაიზრდება. ამისათვის უფრო სწრაფი და უფრო შორსმსროლელი ანტირაკეტის შექმნა იქნება საჭირო, რაც საშუალებას მისცემს სისტემას უფრო დიდი ფართობი გადაფაროს.

დღესდღეობით კი "რკინის გუმბათი" წარმოადგენს ბოლო ზღვარის რაკეტსაწინააღმდეგო თავდაცვი კომლექსს, რომელსაც 7 კილომეტრიანი მოქმედების რადიუსი გააჩნია. სწორედ ამ რადიუსში მდებარე ობიექტების დაცვა შეუძლია მას ზემოთ აღწერილი მახასიათებელების მქონე საფრთხეებისგან.

"რკინის გუმბათის" ძირითად ღირსებას კი მისი რადარი წარმოადგენს. კომპანია Elta Systems–ის მრავალფუნქციური რადიოლოკაციურ სადგურს, EL/M-2084-ს, სწრაფად შეუძლია მოახდინოს მიზნების იდენტიფიკაცია და მათი ტრაექტორიის გამოთვლა. პალესტინური კუსტარული რაკეტების საკმაოდ დაბალი სიზუსტის გამო ისენი ხშირად ცდებიან მიზანს და ამიტომ ასეთ შემთხვევაში საფრთხეს არ წარმოადგენენ. რადარის შესაძლებლობები საშუალებას იძლევა მოხდეს ისეთი რაკეტების იგნორირება, რომლებიც დასახლებულ პუნქტს საფრთხეს არ უქმნიან და ამგვარად მხოლოდ ისეთებზე რეაგირებს რომლებიც საფრთხეს წარმოადგენენ. ყოველივე ამასთან გადაჭერის ეფექტურობა საკმაოდ მაღალია: 14–დან 21 ნოემბრამდე 421 ცალ ჩამოგდებულ პალესტინურ რაკეტაზე 58 ცალი ქალაქში დაცემული რაკეტა მოდის, რის შედეგადაც 5 მოქალაქე დაიღუპა და 240 დაიჭრა. ამას გარდა უსაფრთხო ადგილას 875 რაკეტა ჩამოვარდა, რაზეც სისტემას რეაგირება არ მოუხდენია.

• ფასი

მეორე არანაკლებ პოპულარული მითი ეს "რკინის გუმბათის" ძალიან დიდი ფასია: მისი ერთი რაკეტის ფასი მიახლოებით 50 000 დოლარია, რაც გაცილებით ძვირია პალესტინელების მიერ გამოყენებულ ნაღმებზე და რაკეტებზე. როგორც ოფიციალური წყაროებიდან ხდება ცნობილი, მთლიანობაში ისრაელის ბიუჯეტს, ამ დღეებში "რკინის გუმბათის" მუშაობა 30 მილიონი დოლარი დაუჯდა, მაგრამ აქ საფრთხე–თავდაცვის სისტემების ფასთა შედარება უადგილოა.

421 განადგურებული რაკეტის დასახლებულ პუნქტში ჩამოვარდნას გაცილებით მეტი ეკონომიკური ზარალი მოჰყვებოდა და რაც მთავარია გაცილებით მეტი ადამიანი დაშავდებოდა თუ დაიღუპებოდა, რაც თავის მხრივ სხვა თუ არაფერი ისევ და ისევ ფინანსურ ზარალთან ასოცირდება, და ეს ყველაფერი მთლიანობაში ამ 30 მილიონზე მეტი გამოვიდოდა.

დასამტკიცებლად მაგალითის მოყვანაც შეიძლება: 2006 წელს, ლიბანის მეორე ომის დროს, როდესაც ისრაელის მიმართულებით 4000 რაკეტა იქნა გაშვებული, საიდანაც დაახლოებით 1000 რაკეტა დასახლებულ პუნქტს დაეცა. ამ დაბომბვებისგან მიყენებულმა ეკონომიკურმა ზარალმა 1,5 მილიარდი დოლარი შეადგინა. ამგვარად ანტირაკეტაზე გაწეული ხარჯი მოსალოდნელი ხარჯის 5% უდრის და ეს ხარჯები სწორედაც რო გამართლებულია.

• რაკეტები

მომდევნო მითი ამ სისტემის მიერ განადგურებულ რაკეტებს უკავშირდება: ისრაელზე დაცემულ რაკეტებს სისტემატიურად უწოდებენ ხან "Катюша"–ს და ხან "Град"–ს, რაშიც სავარაუდოდ მათი საბჭოთა ან რუსული წარმომავლობა იგულისხმება. ეს მითი რეალობისგან საკმაოდ შორსაა.

ისრაელის მიმართულებით გაშვებული რაკეტების უმეტესობა წარმოადგენს კუსტრაულად დამზადებული "Qassam"–ებს ან ირანული "Fadjir"–ებს, რომელთა ფრენის სიშორე 45–75 კილომეტრს უდრის. ხოლო ამ სისტემების რუსული დასახელებები სავარაუდოდ ცივი ომიდანაა შემორჩენილი, როდესაც ისრაელის მოწინააღმდეგეები აქტიურად იყენებდნენ ამ კატეგორიის საბჭოთა სისტემებს.

პალესტინელთა არსენალში არსებული რაკეტები

პალესტინელთა რაკეტების გამშვები პოზიციები

ყოველივე ზემოთ თქმულთან ერთად "რკინის გუმბათის" გადაჭერის შესაძლებლობებმა შეცდომაში არ უნდა შეგვიყვანოს: ამ სისტემას ორი სერიოზული შეზღუდვა გააჩნია.

• პირველი შეზღუდვა მასრიებულ დაბომბვას ეხება. "რკინის გუმბათს" შეუძლია გზა გადაუჭრას და გაანადგუროს ერთეული ტერორისტული რაკეტები, ან რამოდენიმე რაკეტიანი მცირე ზალპი, მაგრამ ამავე ეფექტურობით ის ვერ იმოქმედებს სრულფასოვანი ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემის წინააღმდეგ, ისეთის როგორიც მაგალითად "Град"–ია და მითუმეტეს არაა საუბარი ამ დანადგარების ბატარეაზე, სადაც 6 ცალი 40 გამშვებიანი დანადგარი შედის – ასეთი მასრიებული შეტევის წინააღმდეგ ებრაული სისტემა უძლურია.

• კიდევ ერთი საკმაოდ საინტერესო გაბუქება, რომლის მსხვერპლიც "რკინის გუმბათი" გახდა, ეს მის მიერ ისრაელის ირანული რაკეტებისგან დაცვის შესაძლებლობაა. ამგვარი ფრენის სიშორის მქონე რაკეტის (1500 კილომეტრი და ზევით) გადაჭერა ამ სისტემისთვის შეუძლებელია. ამგვარი საფრთხის მოსაგერიებლად ისრაელს სხვა შეიარაღება გააჩნია: პირველ რიგში ეს ისრაელის მიერ შექმნილი, შორს მოქმედი, საზენიტო–სარაკეტო სისტემა Arrow–სია, ხოლო შემდეგ უკვე აშშ–ში ნაყიდი საზენიტო–სარეაკეტო სისტემა "Patriot"-ია. ამას გარდა ისრაელში საკმაოდ გააქტიურდა საშუალო მანძილზე მოქმედი ანტისარაკეტო საზენიტო–სარაკეტო სისტემა "David's Sling"-ზე (დავითის შურდული) მუშაობა, რომელსაც 300 კილომეტრზე მოქმედი რაკეტების განადგურების შესაძლებლობა ექნება.

David's Sling–სის საცდელი გაშვებები

P.S. თავისი ამოცანის ფარგლებში "რკინის გუმბათმა" საკმაოდ წარმატებულად ჩააბარა გამოცდა. ამ მომენტში ცახალს ამ სისტემის ხუთი ბატარეა აქვს გაშლილი და დაგეგმილია კიდევ ევსის გაშლა და იმის დამადასტურებლად თუ რამდენად წარმატებულად იმოქმედა ამ ებრაულმა სისტემამ ქვემოთ მოყვანილი სურათებიც კმარა, საიდანაც ჩანს რომ "Iron Dome" ისრაელში საკულტო ფიგურად იქცა.